ΓΥΝΑΙΚΑ
Το αύριο των πολιτισμών
Η ήσυχη δύναμη για την πανανθρώπινη ειρήνη

 

Σοφία Διγενή - Κολιοτάση
Πρόεδρος της Ομάδας Δημοσιογράφων
για την Ισότητα



Γυναίκες τραγικές ηρωίδες
ως σύμβολα στη σύγχρονη κοινωνία

Ταξίδι στο χρόνο ήταν η Διημερίδα που διοργάνωσε το Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, στους Δελφούς, με θέμα: "Η Τραγική Ηρωίδα ως Σύμβολο στη Σύγχρονη Κοινωνία: Θέση και ρόλος της γυναίκας στην Δυτική και μη - Δυτική Κοινωνία".

Μέσα από τις εισηγήσεις των ομιλητριών και των ομιλητών συναντήσαμε τις τραγικές προγιαγιάδες μας του μύθου και της τραγωδίας. Μπορέσαμε να δούμε σαν σε σινεμά το χθες και το σήμερα να ενώνεται. Και τότε αλλά και σήμερα ίδιο το ζητούμενο: η γυναίκα που θυσιάζεται, που βιάζεται, κακοποιείται κι όμως αντιστέκεται με κάθε μέσο και διεκδικεί το ρόλο της: να μοιράζεται στα ίσα τη ζωή με τους άνδρες που η ίδια γαλούχησε να είναι δυνατοί, σκληροί, να άρχουν, να πολεμούν και να ορίζουν τις τύχες του κόσμου.

Μάθαμε ότι ανοίγονται νέοι δρόμοι για να γίνουν αλλαγές που θα βοηθήσουν τις γυναίκες να διεκδικήσουν το κοινό συμφέρον τους και να επιτύχουν πανανθρώπινη ειρήνη.
Προβληματιστήκαμε για το πώς θα μπορέσουμε να βοηθήσουμε τις Μουσουλμάνες γυναίκες βλέποντας με τα δικά τους μάτια τον κόσμο, μαθαίνοντας τη φιλοσοφία της θρησκείας τους, μελετώντας την ιστορική διαδρομή τους.
Είδαμε, χωρίς αυτό να είναι υπερβολή, ότι και στο Βιετνάμ οι γυναίκες διεκδικούν ίσα δικαιώματα, πλήγονται από τις ίδιες κοινωνικοπολιτικές αδικίες.
Και ακούσαμε τους προβληματισμούς γύρω από την γυναίκα μετανάστρια τη σύγχρονη τραγική ηρωίδα σε κάθε τόπο.
Οι αλήθειες που ακούστηκαν εδώ "τρύπησαν" κυριολεκτικά το νου μας. Βηματοδότης σε ό,τι βλέπουμε και ακούμε με την καρδιά μας εμείς οι γυναίκες στο να αφυπνισθούμε για να διεκδικήσουμε όσα θέλουμε.

...

Τη συνάντηση χαιρέτισε η Υπουργός Εξωτερικών, κ. Ντόρα Μπακογιάννη, υπογραμμίζοντας την σημασία της.
Η Πρόεδρος του Κ.Ε.Θ.Ι., κ. Μερόπη Καλδή και μέλος της οργανωτικής επιτροπής, κατά την επίσημη έναρξη της Διημερίδας στους Δελφούς αναφέρθηκε στο ρόλο της γυναίκας από την αρχαιότητα έως και σήμερα. Ο Διευθυντής Ε.Π.Κε.Δ, Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής Παντείου Πανεπιστημίου, κ. Χριστόδουλος Γιαλλουρίδης, τόνισε τη διαχρονική και κλασσική διάσταση των ηρωίδων του αρχαίου δράματος και έκανε την αντιστοιχία με τις γυναίκες στο σύγχρονο κόσμο

Στην τελετή έναρξης κεντρικός ομιλητής ήταν ο Υφυπουργός Εξωτερικών, κ. Θεόδωρος Κασσίμης, ο οποίος τόνισε ότι: "Η γυναίκα μάς παρουσιάζει καθημερινά τη δύναμή της, την ικανότητα προσφοράς της, τις αξίες της. Δεν είναι τυχαίο το ότι από την αρχαιότητα έως σήμερα βασικό πρόσωπο υπήρξε πάντοτε η γυναίκα."

Τις εργασίες της 2ης ημέρας της Διημερίδας άνοιξε ο Υφυπουργός Εσωτερικών, Δημ. Διοίκησης & Αποκέντρωσης, κ. Απόστολος Ανδρεουλάκος. "Οι γυναίκες στο αρχαίο δράμα δεν υπερβαίνουν τα όρια του φύλου τους", είπε χαρακτηριστικά ο κ. Ανδρεουλάκος. "Εξετάζοντας διαχρονικά τις αντιλήψεις για τη θέση της γυναίκας διαπιστώνουμε ότι εξακολουθεί να υφίσταται η ανισότητα των φύλων στην οικονομική, πολιτική και κοινωνική ζωή. Σήμερα, η γυναίκα μπορεί να είναι νομικά ισότιμη αλλά δεν είναι πάντοτε κοινωνικά ισότιμη με τον άνδρα. Η ελληνική κοινωνία αναγνωρίζει την τεράστια σημασία του ρόλου της γυναίκας κυρίως μέσω των συνταγματικών διατάξεων που κατοχυρώνουν την ισοτιμία άνδρα και γυναίκας."

Η Γενική Γραμματέας Ισότητας, κ. Ευγενία Τσουμάνη, κατά τη διάρκεια της εισήγησής της είπε χαρακτηριστικά. "Παρόλο που συνηθίζουμε να λέμε ότι βρισκόμαστε στον αιώνα της ισότητας, χρειάστηκε μία Διεθνής Διάσκεψη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, η Διάσκεψη Κορυφής της Βιέννης το 1993, για να αναγνωρισθούν τα δικαιώματα των γυναικών ως ανθρώπινα δικαιώματα".

Στην διημερίδα συμμετείχαν επίσης:
η κ. Κλαίρη Αγγελίδου, πρ. Υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου,
η κ. Αγάπη Κανδυλάκη, Επ. Καθηγήτρια Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης.
ο Αρχηγός Αποστολής του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης στην Ελλάδα κ. Δανιήλ Εσδράς,
η κα Flora S. Kaplan, Ανθρωπολόγος, Μουσειολόγος, Καθηγήτρια στη Σχολή Τεχνών και Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης,
η κ. Patrizia Molinari, Καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης,
η κα Pham Bich Huyen καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Hanoi.

 

"Σταχυολογήματα" ομιλιών Εισηγητών Διημερίδας

Κλαίρη Αγγελίδου, πρ. Υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου:
"Είναι λοιπόν τραγικές μορφές γυναικών η Αντιγόνη του Σοφοκλή, οι μάνες των ηρώων της ΕΟΚΑ στον 20ό αιώνα, που τάφηκαν στα Φυλακισμένα Μνήματα, οι μάνες και οι γυναίκες που οι Αττίλες έθαψαν τους γιούς και τους άνδρες τους σε ομαδικούς τάφους, χωρίς νεκρώσιμη ακολουθία ή αγνοούνται ακόμη, οι γυναίκες των θυμάτων των πολέμων και των εμφύλιων συγκρούσεων, όπου γης, μαύρες, κίτρινες, λευκές".

Αγάπη Κανδυλάκη, Επ. Καθηγήτρια Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης:
"Οι γυναίκες μουσουλμάνες που ζουν στην Ευρώπη αποτελούν ένα κεφάλαιο για το σχεδιασμό πολιτικών ένταξης και την προώθηση της κοινωνικής συνοχής. Είναι πολύ σημαντικό να προχωρήσουμε θεσμικά σε αναγνωσιμότητα της κουλτούρας και της θρησκείας του άλλου, ωστόσο τα ουσιαστικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μουσουλμάνοι στην Ε.Ε. συνεχίζουν να είναι δομικά οικονομικής φύσεως και αποκλεισμού. Το πολιτικό ριζοσπαστικό Ισλάμ και η τρομοκρατία είναι πράγματι ένας σημαντικός κίνδυνος για την Ευρώπη, αλλά η Ισλαμοφοβία είναι ίσως μεγαλύτερος".

Δανιήλ Εσδράς, Αρχηγός Αποστολής τους Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης στην Ελλάδα:
"Ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα των τελευταίων ετών είναι η αύξηση του αριθμού των γυναικών που μεταναστεύουν μόνες τους για να εργαστούν κυρίως στο τομέα των υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας. Ωστόσο, η έλλειψη σχετικής και επιτακτικά απαραίτητης νομοθεσίας τόσο στη γενέτειρα πατρίδα, όσο και στη χώρα μετανάστευσης έχει δημιουργήσει φαινόμενα διακρίσεων και εκμετάλλευσης παντός τύπου. Το Ψήφισμα 1325 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ είναι το πρώτο επίσημο Διεθνές κείμενο το οποίο αναγνωρίζει στη γυναίκα γενικότερα "ρόλο κλειδί" στην προώθηση της διεθνούς ισορροπίας και ασφάλειας και δεν πρέπει να παραμείνει το μοναδικό, κυρίως, όσον αφορά την εφαρμογή του".

Flora S. Kaplan, Ανθρωπολόγος, Μουσειολόγος, Καθηγήτρια στη Σχολή Τεχνών και Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης:
"Η μελέτη της προφορικής παράδοσης των ανθρώπων της πόλης Benin της Νιγηρίας αποκαλύπτουν ότι οι ρόλοι των γυναικών του παρελθόντος είναι διαχρονικοί και βρίσκουν ανταπόκριση και στα σημερινά δεδομένα. Αυτοί οι ρόλοι είναι απόρροια όχι μόνο του φύλου αλλά και του πολιτισμού και των κοινωνικών επιταγών που αυτοί δημιουργούν".

Κασσιανή Φελέκη, Ψυχίατρος, Μέλος Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Βορείου Ελλάδος:
"Η ψυχανάλυση από τη γέννησή της στράφηκε στην ελληνική μυθολογία και τις αρχαίες τραγωδίες αναζητώντας σε αυτές τους συμβολικούς κώδικες και τις μεταφορές για την κατανόηση της ανθρώπινης φύσης. Σε αυτούς του πρωταρχικούς μύθους καθρεφτίζονται και αποκτούν αναγνωρίσιμο σχήμα το ασυνείδητο και συνειδητό ψυχικό υλικό, οι αρχαϊκές φαντασιώσεις και οι αναπτυξιακές φάσεις που οδηγούν στη συγκρότηση της ανθρώπινης ταυτότητας".

Patrizia Molinari, Καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης:
"Το σώμα της γυναίκας τόσο στους πίνακες όσο και στην πραγματικότητα είναι ένα σύμβολο που αποκαλύπτει ανάλογα με τον τρόπο παρουσίασής του την ταυτότητά της".

Η Leyla Omar, δημοσιογράφος της εφημερίδας «Vatan Gazete» στην Τουρκία αναφέρθηκε... στις τεράστιες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα γυναικεία ζητήματα στη χώρα της.
«Η εκπαίδευση είναι ιδιαίτερα δύσκολη λόγω των γλωσσικών ιδιαιτεροτήτων κυρίως στα ανατολικά. Τα πράγματα αλλάζουν και έτσι ζηλεύουμε χώρες όπως την Ελλάδα που έχουν αποκαταστήσει σε μεγάλο βαθμό αυτά τα προβλήματα. Γράφω και μιλάω συχνά για αυτά τα προβλήματα αλλά δεν μπορώ να διαμορφώσω μια διαφορετική από την υπάρχουσα κατάσταση.»

Τις συνεδρίες της 1ης και 2ης ημέρας των εργασιών συντόνιζαν οι κ. Βάλια Καϊμάκη, Δημοσιογράφος στην εφημερίδα "Ελευθεροτυπία", η κ. Ευρυδίκη Αντζουλάτου - Ρετσίλα, Καθηγήτρια Διαπολιτισμικών Σπουδών Ιονίου Πανεπιστημίου, η κ. ¶ρτεμις Ζενέτου, Διευθύντρια του Ιδρύματος Fullbright (που ιδρύθηκε το 1948) και η κ. Αριάννα Φερεντίνου, Δημοσιογράφος στην εφημερίδα "Turkish Daily News"

 

 

Η σύγχρονη οικουμενική γυναίκα
με ποικίλες και πολυδιάστατες μορφές δράσης
που διαφοροποιούνται στον τρόπο,
το χώρο και το χρόνο
συμβάλλει αναντίρρητα
στο πάνθεον της σύγχρονης ανθρώπινης ιστορίας
και εμπλουτίζει τον παγκόσμιο πολιτισμό!..
Έχουμε υποχρέωση
όλοι οι άνθρωποι του πολιτισμού
και του πνεύματος,
γυναίκες και άνδρες
να δώσουμε τη μάχη μας
για την κατάργηση και τον αφανισμό αυτής της ύβρεως,
που αποτελεί η βία και οι διακρίσεις
όπως και κάθε άλλης προσβολής!..

 

Οι γυναίκες αποτελούν διαχρονικά το "όχημα" ενός κριτικού,
κάποτε ανατρεπτικού και απαιτητικού λόγου

 

Μορφές και σύμβολα των πολιτισμών

Στην δέκατη τρίτη Διεθνή συνάντηση αρχαίου δράματος με θέμα: "Η τραγική ηρωίδα ως σύμβολο στη σύγχρονη κοινωνία. Θέση και ρόλος της γυναίκας στη δυτική και μη δυτική κοινωνία" η πρόεδρος του Κ.Ε.Θ.Ι. και μέλος της οργανωτικής επιτροπής, κ. Μερόπη Καλδή, τόνισε ότι η σχέση της γυναίκας της κλασικής αρχαιότητας με τη γυναίκα ως τραγική ηρωίδα του σύγχρονου κόσμου παρουσιάζει, σήμερα, την αιώνια και απαράμιλλη σημασία και σπουδαιότητα μορφών, που ανέδειξε το αρχαίο δράμα και το κλασικό ελληνικό πνεύμα. Αντιπαρέλαβε την Αντιγόνη με τη σύγχρονη Παλαιστίνια, τη Βόσνια Μουσουλμάνα και τη Σέρβα φοιτήτρια και διέκρινε ότι οι διακρίσεις και η βία που υφίστανται οι γυναίκες δεν περιορίζονται σε κάποιο συγκεκριμένο πολιτικό ή οικονομικό σύστημα, αλλά είναι διαδεδομένες σε κάθε κοινωνία στον κόσμο.
Η ομιλία της είχε ως εξής:
"Εδώ, σε αυτό τον ιερό χώρο των Δελφών, όπου στην κλασική Ελλάδα αναπτύχθηκε η αντίληψη και η πρακτική της Αμφικτιονίας, δηλαδή της ανακωχής, της ειρήνης, του διαλόγου και της συνεργασίας, της δικαιοσύνης και της ισότητας -ιδέα θεϊκή και πανανθρώπινη, που αναβίωσε σε μοναδικό του εγχείρημα ο ¶γγελος Σικελιανός πριν ακριβώς ογδόντα χρόνια- συναντιόμαστε όλοι εμείς, άνθρωποι του πολιτισμού και του πνεύματος, ώστε να συζητήσουμε για αξιοπρέπεια, ισότητα και ελευθερία και να προσεγγίσουμε το μέγα ζήτημα της γυναίκας. Με τίτλο: "Η Τραγική Ηρωίδα ως σύμβολο στη Σύγχρονη Κοινωνία", επιχειρείται η εστίαση σε ένα ζήτημα, διαχρονικά αντιθετικό και συγκρουσιακό, που, όμως, μέσα από τη διαλεκτική σχέση που αναπτύσσει, αναδεικνύει την ίδια τη ζωή, την ποιότητα και τον πολιτισμό μας.

Κυρίες και κύριοι,
στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών και της 13ης Διεθνούς Συνάντησης Αρχαίου Δράματος, που έχει ως γενικό θέμα της "Η Γυναίκα στο Αρχαίο Δράμα", το Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ)σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών ( Ε.Π.Κε.Δ.) συζητά για τη γυναίκα, τη θέση και τους ρόλους της στο σύγχρονο κόσμο.


Αιώνιες και απαράμιλλες μορφές

Η σχέση της γυναίκας της κλασικής αρχαιότητας με τη γυναίκα ως τραγική ηρωίδα του σύγχρονου κόσμου παρουσιάζει, σήμερα, την αιώνια και απαράμιλλη σημασία και σπουδαιότητα μορφών, που ανέδειξε το αρχαίο δράμα και το κλασικό ελληνικό πνεύμα. Μορφές όπως είναι η Αντιγόνη, η Ιφιγένεια και η Εκάβη αποτελούν το εύπλαστο εκείνο υλικό που επιτρέπει τον αναστοχασμό της κοινωνίας και τη μεταφορά της διεκδίκησης, του αγώνα και της σύγκρουσης, χωρίς κανένα ενδοιασμό, ζωντανά και απολύτως κατανοητά στη σημερινή, αλλά και την κάθε εποχή.
Για την Αντιγόνη, η αδελφική αγάπη εξαφανίζει τη σκιά του εχθρού που περιβάλλει το νεκρό αδελφό της. Η αγάπη της δεν περιορίζεται από το θάνατο, δεν εγκλωβίζεται από τον νόμο, δεν υποτάσσεται στην εξουσία. Πρόκειται για μια διαρκή αέναη σύγκρουση, που προβάλλεται διαρκώς σε όλες τις εποχές, σε μια ατέρμονη πορεία του ανθρώπου προς την ελευθερία, την πνευματική ολοκλήρωση και την τελειότητα. Η σύγχρονη γυναίκα-Αντιγόνη, η σύγχρονη γυναίκα-Ιφιγένεια είναι γυναίκες που θα τις συναντήσουμε παντού σε όλες τις κοινωνίες και τους πολιτισμούς. Είναι η γυναίκα-όχημα ενός κριτικού λόγου, κάποτε ανατρεπτικού και απαιτητικού, είτε αναφέρεται στα όρια που της θέτει η φύση της και η κοινωνία, είτε στα ανεξάντλητα αποθέματα δύναμης και καρτερίας που διαθέτει.
Η Παλαιστίνια γυναίκα, που μπορεί να στερείται πολιτικών δικαιωμάτων και ατομικών ελευθεριών, είναι έτοιμη να θυσιαστεί για την ελευθερία, ενώ παράλληλα ανατρέφει τα ίδια της τα παιδιά, ώστε να θυσιαστούν για το δίκαιο, το θεϊκό νόμο και την ελευθερία των πολλών, όπως εκείνη αντιλαμβάνεται αυτές τις έννοιες. Το ίδιο πλαίσιο κοινωνικής αναπαραγωγής ηρωικών μορφών σε διάφορους ρόλους και σε διαφορετικό περιεχόμενο, συναντά κανείς παντού. Από τη Βόσνια Μουσουλμάνα μάνα που έχασε τους γιους της και στέκει όρθια για να συνεχίσει χωρίς μίσος και πόλεμο τη ζωή, μέχρι τη Σέρβα φοιτήτρια που κράτησε αλυσίδα ζωντανών στόχων στις γέφυρες του Βελιγραδίου για να αντιμετωπίσει την υπέρτερη τεχνολογία των εισβολέων, από την Κύπρια σύζυγο αγνοούμενου που χάθηκε στη διάρκεια της τουρκικής εισβολής, έως ακόμα, τη Νιγηριανή ή της έφηβης από το Ιράκ που λιθοβολήθηκαν κατά τρόπο πρωτόγονο και απάνθρωπο γιατί είχαν ανεπίτρεπτες για την τοπική κοινωνία και τον πολιτισμό της, ερωτικές σχέσεις.
Φυσικά, οι ρόλοι αλλάζουν από την Ανατολή έως τη Δύση. Η γυναίκα της Δύσης χειραφετείται, ανεξαρτητοποιείται, κερδίζει μάχες που αφορούν σε ένα τεχνοκρατούμενο πλαίσιο ελευθερίας του σύγχρονου πολιτισμού. Δεν ξέρουμε, όμως, εάν γίνεται ευτυχισμένη, αν πάντα κερδίζει την ελευθερία, αν κατακτά στόχους που την καταξιώνουν πνευματικά. Η Γυναίκα Μουσουλμάνα της Ανατολής ζει σε συνθήκες, πιθανότατα κρατικής και κοινωνικής καταπίεσης, μπορεί να μην απολαμβάνει το δικαϊκό σύστημα ελευθεριών της Δύσης, ίσως είναι, όμως, πιο ευτυχισμένη και περισσότερο αποφασισμένη να θυσιάζεται και να θυσιάζει τα παιδιά της για το ευρύτερο σύνολο. Είναι η σύγχρονη Μουσουλμάνα ένας σύγχρονος Αγαμέμνονας ή είναι η σύγχρονη Ιφιγένεια που η επιταγή του εθνικού της συμφέροντος την αναγκάζει να συναινέσει στη θυσία της;


Η γυναίκα δεν παύει να διεκδικεί ισότητα


Στη Δύση ο αγώνας για την ελευθερία και τη χειραφέτηση της γυναίκας έκλεισε τον κύκλο του, η γυναίκα διεκδικεί ισότητα εν είδει ισοτιμίας, χωρίς όμως να παύει να είναι μάνα, σύζυγος, αδελφή και σύντροφος. Η συζήτηση που θα διεξαχθεί στο πλαίσιο αυτής της Διεθνούς Συνάντησης, πιστεύουμε ότι θα αναδείξει και παρεπόμενα ή παράπλευρα πλήγματα που δέχθηκαν και δέχονται μέχρι σήμερα στη δυτική κοινωνία θεσμοί, όπως η οικογένεια και ο γάμος, ίσως γιατί οι συνέπειες που επέφερε η αναγκαιότητα της χειραφέτησης, οδήγησε σε μια κρίση των παραδοσιακών κοινωνικών θεσμών.
Η σύγχρονη οικουμενική γυναίκα με ποικίλες και πολυδιάστατες μορφές δράσης που διαφοροποιούνται στον τρόπο, το χώρο και το χρόνο συμβάλλει αναντίρρητα στο πάνθεον της σύγχρονης ανθρώπινης ιστορίας και εμπλουτίζει τον παγκόσμιο πολιτισμό. Η παρουσία των γυναικών, η ιστορία της γυναικείας φωνής από την αρχαία Ελλάδα ως τον 21ο αιώνα συμβάλλει ουσιαστικά στην κατανόηση ότι οι σχέσεις των φύλων είναι κοινωνικά κατασκευάσματα που πρέπει και μπορούν να ανοικοδομηθούν και να αλλάξουν.

Βία και διακρίσεις


Από τη γέννηση ως το θάνατο, σε περιόδους ειρήνης όσο και πολέμου, οι γυναίκες αντιμετωπίζουν διακρίσεις και βία από την πολιτεία, την τοπική κοινωνία και την οικογένεια. Η βρεφοκτονία κοριτσιών στερεί από αμέτρητες μητέρες την ίδια τη ζωή. Κάθε χρόνο, εκατομμύρια γυναίκες κακοποιούνται από το σύζυγο ή το σύντροφό τους, από συγγενείς, από φίλους και αγνώστους, παρενοχλούνται από εργοδότες και συναδέλφους. Στις ένοπλες συγκρούσεις, η βία κατά των γυναικών χρησιμοποιείται συχνά ως όπλο πολέμου, με σκοπό να ταπεινώσει τις ίδιες ή και την κοινότητα στην οποία ανήκουν. Επιπλέον, θα ήθελα να υπογραμμίσω πως ακραίες μορφές απάνθρωπης ανθρώπινης δράσης, όπως είναι η παράνομη διακίνηση και εμπορία γυναικών και κοριτσιών, που στην εποχή μας κλιμακώνει και κορυφώνει την παρουσία του σε όλο τον κόσμο, προσβάλλουν τον πολιτισμό, αποτελούν στίγμα για την ιστορία, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και υπόσταση. Οι διακρίσεις και η βία που υφίστανται οι γυναίκες δεν περιορίζονται σε κάποιο συγκεκριμένο πολιτικό ή οικονομικό σύστημα, αλλά είναι διαδεδομένες σε κάθε κοινωνία στον κόσμο. Δεν γνωρίζουν διαχωριστικές γραμμές από πλευράς πλούτου, φυλής ή πολιτισμού και εμποδίζουν τις γυναίκες σε όλο τον κόσμο να ασκήσουν και να απολαύσουν πλήρως τα δικαιώματά τους. Δυστυχώς, είναι γνωστό ότι οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε βάρος των γυναικών με ποικίλους τρόπους αποτελεί ένα καθημερινό φαινόμενο μιας θλιβερής πραγματικότητας σε πάρα πολλά μέρη του πλανήτη.
Έχουμε υποχρέωση όλοι οι άνθρωποι του πολιτισμού και του πνεύματος, γυναίκες και άνδρες να δώσουμε τη μάχη μας για την κατάργηση και τον αφανισμό αυτής της ύβρεως, όπως και κάθε άλλης προσβολής! Όλα αυτά είναι αναγκαίο να συντείνουν στο να αποκτήσει η γυναίκα αυτοτέλεια και δυνατότητα να αναδείξει τις ικανότητές της. Να αποκτήσει συνείδηση του εγώ της και να αναζητήσει χώρους ολοκλήρωσης των ονείρων και των σκέψεών της.

Οι συναντήσεις των πολιτισμών
υφαίνουν τον ιστό της ιστορίας


Γράφει ο Καντ ότι η φύση "χρησιμοποιεί δύο μέσα για να αποτρέπει τη διασταύρωση των λαών και να τους διαχωρίζει: τη διαφορά της γλώσσας και της θρησκείας που ναι μεν συνεπάγεται τάση για αμοιβαίο μίσος και πρόσχημα πολέμου, αλλά που με την καλλιέργεια των ανθρώπων και τη βαθμιαία προσέγγισή τους με μεγαλύτερη ομοφωνία σε αρχές που διευκολύνουν την κατανόηση, οδηγεί σε ειρήνη".
Αν αυτό συμβαίνει γενικώς, πόσω μάλλον στις πολιτιστικές συναντήσεις, όπου πραγματεύονται τα διαφορετικά σχήματα του κόσμου, την ασυμμετρία των συνειδήσεων και την ασυμμετρία των αξιών. Σε αυτές τις συναντήσεις σημαίνεται το πολιτιστικό σύστημα της κάθε πλευράς, που αναμφίβολα δοκιμάζεται αλλά ταυτόχρονα αναπαράγεται. Όπου συναντώνται οι πολιτισμοί, δεν μπορούν να παραμένουν αυτό που είχαν κάποτε υπάρξει, καθώς κάθε πράξη συνάντησης είναι ταυτόχρονα και πράξη ώσμωσης και αλλαγής. Ο ιστός της ιστορίας του κόσμου δεν αποτελείται από μονογραμμικές ιστορίες, αλλά από πολιτισμικές συναντήσεις.

Κυρίες και κύριοι,
οι Δελφοί κάθε χρόνο με τις πολύπλευρες πολιτιστικές εκδηλώσεις αποτυπώνουν τις εν κινήσεις κοινωνίες του σήμερα. Με αυτές τις σκέψεις, σας καλωσορίζω στη Διημερίδα, στη Διεθνή Συνάντηση για τη Γυναίκα στο Σύγχρονο Κόσμο. Οι αντιθέσεις που υφίστανται και που θα αναδειχθούν από τη συζήτηση μέσα στο χώρο αυτό, αποτελούν μια πραγματικότητα αναμφισβήτητη, αλλά η παρουσία της γυναίκας μέσα στο χρόνο και σε διαφορετικούς πολιτισμούς, θα ήθελα να πιστεύω, ότι αποτελεί ένα σημαντικό ενοποιητικό στοιχείο για αλληλεπίδραση, ανταλλαγή, επικοινωνία, συνεργασία, υπερνίκηση των πολιτισμικών εμποδίων, αλληλεγγύη, εμπιστοσύνη, αμοιβαίο σεβασμό. Η αποδοχή της ετερότητας, η βαθύτερη γνωριμία με την κουλτούρα του "άλλου", ο σεβασμός στη πολιτισμική διαφορετικότητα θα βοηθήσει σημαντικά στην άρση του απλουστευτικού διαχωρισμού Ανατολής-Δύσης. Οι διαφορετικοί πολιτισμοί μπορούν να συναντηθούν όχι μέσα από αντιθετικά σχήματα, αλλά μέσα από τη διαλεκτική σχέση που αναπτύσσουν, ώστε να εμπλουτίσουν τον πνευματικό πολιτισμό της παγκόσμιας κοινωνίας και να μπορέσουν να συμβάλουν αντί στον όλεθρο και την καταστροφή, στο ταξίδι της ευτυχίας και τη χαρά της ελευθερίας!


 

Οι γυναίκες μπορούν να αποτελέσουν την ήσυχη δύναμη που θα φέρει την αλλαγή
και πρέπει να τους δώσουμε τις ευκαιρίες

 

Οι ανταγωνιστικοί στόχοι των οικονομιών μας
απαιτούν την πλήρη αξιοποίησή τους

Γυναίκες: η ήσυχη δύναμη

Ξεχωριστή ήταν η παρουσία της Αντιπροέδρου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κ. Ρόδης Κράτσα στις εργασίες της διημερίδας που διοργάνωσε το ΚΕΘΙ στους Δελφούς, το θέμα της ομιλίας της ήταν: "Γυναίκες και πανανθρώπινες αξίες. Η πρόκληση στη διεθνή πολιτική" όπου μεταξύ άλλων τόνισε τα εξής:

"Η μοίρα των γυναικών είναι κοινή σε όλες τις εποχές και σε όλα τα μέρη του κόσμου. Οι γυναίκες υφίστανται όλων των ειδών τις διακρίσεις, αλλά παράλληλα είναι ηρωΐδες, πρωταγωνίστριες, "εν δυνάμει" πολίτες. Αυτή η συνύπαρξη των ρόλων είναι που τροφοδοτεί την ελληνική μυθολογία και τέχνη όπως και την παγκόσμια. Σήμερα οι κοινωνίες προσπαθούν ν' απελευθερώσουν το γυναικείο δυναμικό, να τους δώσουν δικαιώματα, ευκαιρίες δράσης. Οι ανταγωνιστικοί στόχοι των οικονομιών μας απαιτούν την πλήρη αξιοποίησή τους. Επίσης οι γυναίκες αναζητούνται για να συναποφασίσουν με τους άνδρες και να δώσουν αποτελεσματικότερες λύσεις στα αδιέξοδα του σημερινού κόσμου"...


Κάνουν τη διαφορά στη διακυβέρνηση


"Οι γυναίκες μπορούν να αποτελέσουν την ήσυχη δύναμη που θα φέρει την αλλαγή και πρέπει να τους δώσουμε τις ευκαιρίες. Η επιστήμη και η εμπειρία όμως λένε ότι οι γυναίκες "μπορούν να κάνουν τη διαφορά" αν βρεθούν πολλές σε μία διακυβέρνηση. Έχω δει γυναίκες στα υψηλά πόστα ευθύνης που δεν προσφέρουν κάτι διαφορετικό γιατί είναι μόνες σε ανδροκρατούμενο περιβάλλον και αναγκάζονται να προσαρμοστούν στο κατεστημένο.
Η κοινή δέσμευση των 27 κρατών της Ε.Ε. για μια καλύτερη κοινωνία αλλά και την κοινή ευημερία των λαών τους είναι συνυφασμένη με την ενίσχυση του ρόλου των γυναικών σε όλα τα επίπεδα της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Ο στόχος λοιπόν είναι όχι μόνο η ποσοτική αλλά και η ποιοτική αξιοποίηση του ανθρώπινου γυναικείου δυναμικού, γιατί οι γυναίκες είναι φορείς της συναίνεσης, της αλληλεγγύης, της συνεννόησης, στοιχεία απαραίτητα στη σημερινή κοινωνία και για ένα καλλίτερο κόσμο".

 


Μαίη Παπούλια: "Ξερίζωμα" και "παιδιά βαλίτσες" το κόστος της μετανάστευσης για τις Ελληνίδες

Μετανάστευση η αιώνια επιστροφή

Η σύζυγος του Προέδρου της Δημοκρατίας και ψυχολόγος, κ. Μαίη Παπούλια, τίμησε τις εργασίες της Διημερίδας. Στην εισήγησή της με θέμα: "Μετανάστευση: Η αιώνια επιστροφή" περιέγραψε τις εμπειρίες της σχετικά με τις γυναίκες που γνώρισε κατά την διάρκεια παραμονής της στην Γερμανία όπου εργάστηκε ως ψυχολόγος. Η κ. Παπούλια ξεκαθάρισε ότι είναι πάνω από όλα Ελληνίδα και μεταξύ άλλων αναφέρθηκε στο "ξερίζωμα" που υπέμεναν οι γυναίκες αυτές και τα παιδιά τους:
"Εκείνο που θέλω να ξεκαθαρίσω, σε όσους αμφιβάλλουν για την καταγωγή μου και με λένε Γερμανίδα, με αφορμή αυτή εδώ τη συνάντηση είναι ότι Είμαι Ελληνίδα. Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Ελλάδα, τελείωσα το Αρσάκειο, στη συνέχεια σπούδασα στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης, στη Γαλλία, ψυχολογία και φιλμολογία. Το 1963 έφυγα με το σύζυγό και τις δύο κόρες μου για τη Γερμανία. Η τρίτη, μας κόρη, γεννήθηκε στην Κολωνία. Στο πανεπιστήμιο της Κολωνίας συμπλήρωσα τις σπουδές ψυχολογίας και στη συνέχεια εργάστηκα στην ψυχοσωματική κλινική του Πανεπιστημίου της Κολωνίας και συνεργάστηκα σαν επιστημονική σύμβουλος σε δύο προγράμματα έρευνας. Από το 1987 ως το 2001 οπότε και συνταξιοδοτήθηκα, εργάστηκα σε γερμανική κοινωνική υπηρεσία, όπου σαν ψυχολόγος ήμουν υπεύθυνη για τις οικογένειες Ελλήνων μεταναστών. Συγχρόνως οργάνωνα επιμορφωτικά σεμινάρια για Ελληνίδες και συνεργάστηκα σε ένα πρόγραμμα για την ψυχική υγεία των ξένων στη Γερμανία. Ζώντας 40 χρόνια στην Κολωνία, είχα δεθεί με τον Ελληνισμό της Γερμανίας, τον οποίο θεωρώ ένα πολύ σημαντικό κομμάτι του ελληνισμού της διασποράς.
Για να σας μεταφέρω στον κόσμο των μεταναστών και ειδικά των γυναικών μεταναστριών θα χρησιμοποιήσω τον όρο "ξερίζωμα". Ο όρος αυτός αποτυπώνει πολύ παραστατικά τις σημαντικές εμπειρίες, ακόμα και σήμερα, χιλιάδων γυναικών που έζησαν την μετανάστευση ως οικονομικοί μετανάστες, ως πρόσφυγες ή ως λαθρομετανάστριες ακόμα. "Ξερίζωμα" ακόμα μπορεί να βιώσουν και οι γυναίκες που λόγω φύλου δεν τους επιτρέπεται από την κοινωνία που μεγάλωσαν να εργαστούν, να συμμετέχουν, να προσφέρουν, να είναι παρούσες στην κοινωνία. Αναγκάστηκαν να αφήσουν τα παιδιά τους να μεγαλώσουν με τους γονείς τους, ή τους συγγενείς κι άλλες φορές τα παιδιά αυτά είχαν γίνει "παιδιά βαλίτσες" εξ αιτίας του ότι έφευγαν και έρχονταν, Ελλάδα - Γερμανία άλλοτε για τις γιορτές κι άλλοτε για διακοπές. Τα παιδιά μεγάλωναν αποξενωμένα από τους γονείς
Η ζωή της Ελληνίδας μετανάστριας στη Γερμανία παραμένει σκληρή. Πολλές φορές όταν γύριζα στο γραφείο μου έλεγα από μέσα μου ότι τις θαυμάζω για τη δύναμη ψυχής που έδειχναν. Γιατί αυτές οι γυναίκες ήταν σύγχρονες ηρωΐδες μιας τραγωδίας.
Όταν μετανάστευαν σε χώρες της Ευρώπης είχαν την αίσθηση της προσωρινότητας σε αντίθεση με εκείνες που πήγαιναν στον Καναδά σε άλλες χώρες της Αμερικής, στην Αυστραλία, την Αφρική. Υπολογίζουμε ότι το 50% των μεταναστριών θα μείνουν για πάντα στη Γερμανία γιατί παιδιά και εγγόνια έχουν συνηθίσει στις συνθήκες ζωής εκεί. Οι άλλοι επιστρέφοντας έχουν το αίσθημα ότι δεν γυρίζουν στην ίδια χώρα που ήταν πριν. Η Ίρις Μελέγκρου σε ένα από τα ποιήματά της λέει "Μόνο στις καρδιές των παιδιών τους ρίξανε ρίζες…" "

 

Leyla Omar: Ζηλεύω την σύζυγο του προέδρου της Ελλάδας για την απλότητά της

Οι γυναίκες στην Τουρκία δέχονται καταπίεση

Η Leyla Omar, δημοσιογράφος της εφημερίδας "Vatan Gazete" ομιλήτρια στην 13η διεθνή συνάντηση στους Δελφούς στην ομιλία της με θέμα "Γυναίκες και παιδιά στην Τουρκία" αναφέρθηκε στην βία και την καταπίεση που δέχονται οι γυναίκες στη χώρα της αλλά και για τα παιδιά "του δρόμου" που κάθε χρόνο πολλαπλασιάζονται .

Αρχίζοντας την ομιλία της απευθύνθηκε στην κ. Μαίη Παπούλια τη σύζυγο του προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας λέγοντάς της χαρακτηριστικά:

"Θα ήθελα να πω στην κ. Παπούλια ότι την ζηλεύω πρώτα για την απλότητά της, διότι συνομιλώντας μαζί της για αρκετή ώρα, δεν κατάλαβα ότι συνομιλώ με την κ. του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας. Είστε τόσο απλή και εξαιρετική και έχετε κάτι που δεν έχουμε στην χώρα μου όπου η σύζυγος του Προέδρου συνοδεύεται από πέντε σωματοφύλακες. Σας προσκαλώ στην Τουρκία για να μας μιλήσετε για σας"....
Συνεχίζοντας η κ. Omar μίλησε για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στην πατρίδα της.
"Οι νεαρές γυναίκες στην ανατολική Τουρκία που δεν γυρίζουν σπίτι μετά τις 4 ή 6 το απόγεύμα δέχονται βία που τις οδηγεί ακόμα και στην αυτοκτονία. Αν μόνο μιλάνε με συνομήλικα 12χρονα αγόρια οδηγούνται από τον πατέρα, το θείο ή τον αδελφό τους στο θάνατο. Η ποινή που επιβάλλεται στους ανθρωποκτόνους είναι 2- 3 χρόνια φυλάκιση.
Οι Κούρδοι δεν ξέρουν τη γλώσσα τους. Ζητούν έστω και μια ώρα εκμάθησης της Κουρδικής γλώσσας. Πολλοί Κούρδοι δολοφόνησαν πολλούς Τούρκους με αποτέλεσμα να βρισκόμαστε σε φάση ακήρυχτου πολέμου.
Στην Τουρκία έχουμε πολύ αξιόλογες γυναίκες κι όμως μόλις οκτώ βρίσκονται στο Κοινοβούλιο. Οι γυναίκες παραμένουν αγράμματες στην πλειονότητά τους. Τα πράγματα αλλάζουν με αργούς ρυθμούς κάτι που με κάνει να ζηλεύω χώρες σαν την δική σας. Υπάρχουν 1.500.000 παιδιά του δρόμου στην χώρα μου. Ο Γιούζεφ Κότζακ προσπάθησε να τα βοηθήσει. Προσπαθούμε να εξασφαλίσουμε ένα μέλλον σε αυτά τα παιδιά. Είμαι 79 ετών και το μόνο που μπορώ να κάνω δυστυχώς αυτή την στιγμή είναι να γράφω. Γράφω και μιλάω συχνά για αυτά τα προβλήματα αλλά δεν μπορώ να διαμορφώσω μια διαφορετική από την υπάρχουσα κατάσταση."

 

Ο ρόλος και η θέση της γυναίκας στην κοινωνία του Βιετνάμ

Από την Dr Pham Bich Huyen*
Μετάφραση: Γιώργος Κολιοτάσης

Στο Βιετνάμ το θέμα της διεκδίκησης ισότητας για τα δύο φύλα άλλαξε ριζικά τη θέση των γυναικών, αφού τους δόθηκε η δυνατότητα να καλυτερεύσουν τη ζωή τους και τώρα οι γυναίκες έχουν τις δικές τους λειτουργίες και τη δική τους προσφορά στη μεγάλη μετάβαση στην οικονομία της αγοράς.

Σε μια χώρα καθαρά γεωργική όπου το 77% περίπου των Βιετναμέζων ζουν σε ατόφιες (πεδινές) περιοχές και βγάζουν το ψωμί τους από γεωργικές εργασίες υπάρχουν 54 εθνικές μειονότητες. Οι γηγενείς Βιετναμέζοι αποτελούν το 89% του πληθυσμού. Η χώρα εγγυάται ανεξιθρησκεία· μερικές από τις κύριες θρησκείες που επικρατούν είναι ο Βουδισμός, ο Κομφουκιανισμός, η Λατρεία των Προγόνων και ο Καθολικισμός.


Το Βιετνάμ είναι μία χώρα που έπρεπε να υπομείνει πολλούς πολέμους για την Εθνική ανεξαρτησία της. Σήμερα επικρατεί μονοκομματική Κυβέρνηση και το Κομμουνιστικό Κόμμα του Βιετνάμ παίζει αποφασιστικό ρόλο στις Διεθνείς και τις εθνικές σχέσεις. Για πολλές δεκαετίες η χώρα ασκούσε μία κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία που είχε προκαλέσει πολλές δυσκολίες και αρνητικές επιδράσεις. Παρ' όλα αυτά, το 1986 η Κυβέρνηση εγκαθίδρυσε μία αξιόπιστη πολιτική κοινωνικού, οικονομικού και πολιτικού ανασχηματισμού που είναι γνωστή ως "Αναγέννηση" ή "Ανοιχτή πολιτική" που στόχευε στην μετάβαση σε μια οικονομία βασιζόμενη στην αγορά. Από τότε το Βιετνάμ απόλαυσε ουσιώδη οικονομική ανάπτυξη και επέτυχε θετικά επιτεύγματα στην κοινωνική ανάπτυξη. Το θέμα της ισότητας των δύο φύλων και στη χώρα αυτή άλλαξε ριζικά τη θέση των γυναικών, αφού τους δόθηκε η δυνατότητα αυτή στο Βιετνάμ καλυτέρευσαν τη θέση τους και τώρα οι γυναίκες έχουν τις δικές τους λειτουργίες και τη δική τους προσφορά στη μεγάλη μετάβαση στην οικονομία της αγοράς.

Ο ρόλος και η θέση των Βιετναμέζων γυναικών
πριν από την Εθνική Ανεξαρτησία του 1945

Όπως και πολλές άλλες Αποικιακές χώρες το Βιετνάμ βίωσε μία μακρά περίοδο διαφορετικών δυναστειών στη Μεσοπολεμική Ιστορία. Πριν το 1945, σε περιόδους που η Κίνα ήταν παροικία της Κίνας και αργότερα της Γαλλίας. Κατά την εποχή εκείνη υπό την ισχυρή επιρροή του Κομφουκιανισμού και τις κακές οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες, ο ρόλος και η θέση των Βιετναμέζων γυναικών στην κοινωνία ήταν πολύ χαμηλή. Οι Κομφουκιανικές ιδέες και οι πρακτικές προτιμούν τον άνδρα αντί της γυναίκας και τοποθετούν την ισχύ στην οικογένεια και την κοινωνία στα χέρια των ανδρών. Αυτή είναι η αιτία που στο παρελθόν οι Βιετναμέζες γυναίκες δεν συμμετείχαν πολύ ούτε έπαιρναν θέση στα κοινωνικά θέματα. Δεν μορφώνονταν στα δημόσια σχολεία με αποτέλεσμα να μην τους επιτρέπεται να δουλεύουν σε δημόσιες αρχές, σε κεντρικό και σε τοπικό επίπεδο.
Οι γυναίκες έμεναν κυρίως στο σπίτι ασχολούνταν με το νοικοκυριό και τις αγροτικές εργασίες και φρόντιζαν τις οικογένειες τους. Όταν ένα κορίτσι ήταν μικρό και ζούσε στο σπίτι των γονιών της, έπρεπε να υπακούει τον πατέρα της. Αφότου παντρευόταν, μετακόμιζε στο σπίτι του συζύγου της και έπρεπε να ακολουθεί το σύζυγό της και την οικογένειά του. Εάν ο σύζυγός της πέθαινε συνέχιζε να ακολουθεί το μεγαλύτερο γιό της και ούτω καθεξής. Συνεπώς οι Βιετναμέζες γυναίκες στο παρελθόν ήταν πάντα ακόλουθοι και ποτέ δεν είχαν ένα ανεξάρτητο ρόλο καθ' όλη τη ζωή τους. Η κοινωνία επέδειξε πολύ σκληρούς περιορισμούς στις γυναίκες και όποτε μια γυναίκα παράβαινε αυτούς τους κανόνες κατακρίνονταν σφόδρα από ολόκληρη την κοινότητα.
Για παράδειγμα, εάν μία γυναίκα είχε μια ερωτική σχέση εκτός οικογένειας, της έκοβαν τα μαλλιά και την έδιωχναν από το χωριό. Επιπλέον οι γονείς της θα έπρεπε να πληρώνουν υψηλό φόρο - πρόστιμο και να έχουν κακή φήμη για ολόκληρη τη ζωή τους. Αυτό καταπίεζε τα δικαιώματα και την ελευθερία των γυναικών και περιόριζε την ολοκληρωμένη ανάπτυξη τους. Αυτές οι παλιομοδίτικες αντιλήψεις θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως ένας από τους κύριους λόγους για την υπανάπτυξη των Βιετναμέζων γυναικών στο παρελθόν και εξακολουθούν ακόμα σήμερα να ασκούν αρνητικές επιρροές.
Παρά όλα αυτά στην πραγματικότητα μέσα από το σκοτάδι οι Βιετναμέζες είχαν λάμψει. Οι γυναίκες στο Βιετνάμ εγκαθίδρυσαν επιτυχώς τις δικές τους πολύτιμες παραδόσεις και αξίες όπως το να είναι έμπιστες, εργατικές, ξεχνώντας τον εαυτό τους για τους άλλους, πατριωτικές και καλόκαρδες. Διατήρησαν τη φλόγα σε κάθε οικογένεια και μεγαλώνουν τα παιδιά τους για να γίνουν καλοί πολίτες. Υποστηρίζουν ασταμάτητα τις πηγές των συζύγων τους. Λέγεται ότι οι γυναίκες ήταν "εσωτερικοί στρατηγοί", δίπλα στους συζύγους τους οι οποίοι ήταν "εξωτερικοί στρατηγοί".

Οι γυναίκες του Βιετνάμ
στον πόλεμο για την Εθνική Ελευθερία
και επανένωση 1945- 1975

Μετά το άγγελμα για Εθνική Ανεξαρτησία το 1945, το Βιετνάμ μπήκε σε αρκετούς πολέμους για να καταφέρει την εθνική Ελευθερία και επανένωση το 1975. Κατά τη διάρκεια αυτών των 30 ετών οι Βιετναμέζοι μονομάχησαν με μερικούς πολύ μεγάλους αντιπάλους όπως η Γαλλία, η Ιαπωνία και η Αμερική, σε καταστρεπτικούς πολέμους που σχεδόν διέλυσαν τη χώρα και σκότωσαν πολλούς ανθρώπους. Υπό αυτές τις συνθήκες και σε συνδυασμό με τις νέες απαιτήσεις των γυναικών και τους ρόλους τους στην κοινωνία οι οποίοι συστήθηκαν από την νέα κυβέρνηση οι γυναίκες του Βιετνάμ στάθηκαν στα πόδια τους και συνεισέφεραν στην Εθνική απελευθέρωση και την αναδιάρθρωση του κράτους. Στην αναδόμηση της χώρας, στην διάθεση υλικής υποστήριξης στις στρατιωτικές δυνάμεις της χώρας, οι Βιετναμέζες ήταν οι κύριες ανθρώπινες πηγές εργασίας πίσω από τις πρώτες γραμμές δούλευαν πολύ σκληρά στα αγροκτήματα και τα εργοστάσια ενώ οι σύζυγοί τους πολεμούσαν στα πεδία των μαχών. Τότε υπήρχαν σλόγκαν όπως: Ένας άνθρωπος εργάζεται σαν δύο, τα οποία συνθήματα ενθάρρυναν τις γυναίκες να κάνουν περισσότερες εργασίες ακόμα και ανδρικές εκτός από το ότι φρόντιζαν τους ηλικιωμένους γονείς και ανέτρεφαν τα παιδιά τους χωρίς τους συζύγους τους.
Επιπλέον οι Βιετναμέζες συμμετείχαν και οι ίδιες στον πόλεμο για την ανεξαρτησία του έθνους παρότι δεν το ήθελαν. Ιδιαίτερα στο Βόρειο Βιετνάμ, το οποίο ήταν το επίκεντρο του Βιετναμέζικου πολέμου πολλές γυναίκες έπρεπε να χρησιμοποιούν όπλα για να πολεμήσουν τους εισβολείς.
Υπάρχουν πολλές ηρωΐδες εκείνη την εποχή όπως η κυρία Ut Tich που ήταν διάσημη για την απλή σκέψη: " Όταν οι εισβολείς έρθουν στα σπίτια μας ακόμα και οι γυναίκες θα πολεμήσουν" και πολλές άλλες πάλεψαν ηρωικά ως "μακρυμάλληδες στρατιώτες" για να οδηγήσουν τη χώρα στη νίκη.


Οι Βιετναμέζες στη σύγχρονη εποχή


Από την ίδρυση της, η κυβέρνηση του Βιετνάμ, πάντα προσπαθούσε να διασφαλίσει την ισότητα των φύλων στη χώρα. Σύμφωνα με το διάταγμα 21, οι γυναίκες καθιερώθηκαν ως μια από τις 7 κοινωνικές ομάδες με προτεραιότητα στη θεσμοθέτηση της χώρας και τη διατήρηση της στρατηγικής ανάπτυξης. Ο βασικός στόχος της Εθνικής Εκστρατείας για την ανέλιξη των γυναικών στο Βιετνάμ είναι η βελτίωση της υλικής και πνευματικής διαβίωσης των γυναικών δημιουργώντας τις προυποθέσεις για την επιτυχή παροχή των βασικών δικαιωμάτων και την εισαγωγή των γυναικών σε όλα τα πολιτικά, οικονομικά, πολιτισμικά και εκπαιδευτικά πεδία. Το Βιετνάμ είναι ενταγμένο στο CEDAW για την κατάργηση όλων των μορφών διακρίσεων σε βάρος των γυναικών.
Για θεσμική υποστήριξη στην ισότητα των φύλων στη χώρα το 1930, ιδρύθηκε η Ένωση Βιετναμέζων Γυναικών, ένας μοναδικός οργανισμός, ειδικός για να παλέψει για την ισότητα σε όλες τις πτυχές της ζωής των γυναικών. Ιδρύθηκε επίσης η Εθνική Επιτροπή για την προώθηση των γυναικών. Όσον αφορά το νομοθετικό σύστημα το Βιετνάμ είναι μια από τις 30 χώρες στο κόσμο που έχει περάσει νόμους για την ισότητα των φύλων. Αυτός ο νέος νόμος, που εφαρμόζεται από τον Ιούλιο του 2007 θα παρέχει μια σημαντική νομική βάση για την πλήρη εξέλιξη των γυναικών της Ένωσης του Βιετνάμ.

Επίσης μέσα στο 2007 θα εγκριθεί νόμος για την ενδο-οικογενειακή βία. Για τις τελευταίες δεκαετίες το Βιετνάμ επέτυχε μερικά θετικά αποτελέσματα στην ισότητα των φύλων. Τα φυλετικά κενά στα περισσότερα πολιτικά οικονομικά κοινωνικά θέματα υγείας και εκπαίδευσης συνταξιοδότησης και θέματα μειονοτήτων στο Βιετνάμ έχουν περιοριστεί σημαντικά.
Σύμφωνα με την Ένωση Γυναικών του Βιετνάμ οι γυναίκες αποτελουν το 50% του πληθυσμού και του εργατικού δυναμικού. Μετρούν 27% των αποθεμάτων του εθνικού εισοδήματος το οποίο είναι το μεγαλύτερο ποσοστό στην Ασία και βρίσκεται στην 18η θέση παγκοσμίως. Το ποσοστό των γυναικών αποφοίτων πανεπιστημίων είναι το 36,24% , και το ποσοστό γυναικών δημοσιογράφων είναι 30%. Στον τομέα των επιχειρήσεων οι γυναίκες που ασχολούνται αποτελούν το 20% του συνολικού αριθμού εκ των οποίων το 25% είναι στον ιδιωτικό τομέα.

Προβλήματα
της ισότητας των φύλων στο Βιετνάμ
και οι διέξοδοι

Παρόλο που υπήρξαν πολλά θετικά βήματα στην επίτευξη του στόχου της ισότητας των δύο φύλων έχουν υπάρξει μερικά καυτά θέματα που απασχολούν τις γυναίκες.
Σε γενικό επίπεδο υπάρχει ακόμα μια αντίληψη φυλετικού στερεοτύπου η οπισθοδρομική τάση προτίμησης των ανδρών αντί των γυναικών. Μέχρι τώρα ακόμα πολλές γυναίκες δεν κατανοούν τα δικαιώματά τους. Συνεπώς δεν μπορούν να οδηγηθούν στην αυτονομία τους. Είναι αδύνατο να αλλαχθεί αυτή η ιδέα της φυλετικής διάκρισης μερών του πληθυσμού σε μια νύχτα.
Το Βιετνάμ χρειάζεται να καλλιεργήσει στη συνείδηση του κοινού μέσα από ποικίλα εκπαιδευτικά προγράμματα και κοινωνικές συνεισφορές. Η εκπαίδευση πάνω στην ισότητα των φύλων πρέπει να αρχίσει από την προσχολική ηλικία και τα δημοτικά σχολεία.

Το Βιετνάμ είναι μια πολυπολιτισμική χώρα. Υπάρχουν περίπου 54 εθνικές μειονότητες που ζουν κυρίως σε ορεινές και απομακρυσμένες περιοχές. Γι αυτό το λόγο η διασφάλιση της ισότητας για τις ξένες γυναίκες παρέχοντας ίσες ευκαιρίες στην εκπαίδευση και πρόσβαση σε πηγές πληροφόρησης και εκπαίδευση είναι ακόμα δύσκολη.
Πολλές ξένες οικογένειες και φτωχά νοικοκυριά πρέπει να εργάζονται πολύ σκληρά με χαμηλό εισόδημα. Η βοήθεια πυ παρέχεται για την ισότητα των φύλων, για την μείωση της φτώχειας, όπως και την ανάπτυξη της κοινωνικής δικαιοσύνης και δημοκρατίας είναι κάτι παραπάνω από αναγκαία. Πολλές επαρχίες στο Βιετνάμ έχουν δώσει μικρά δάνεια για τις γυναίκες για να αναπτυχθεί η οικονομία των οικογενειών, να ενθαρρυνθεί η υποστήριξη ανάμεσά τους. Αυτά τα σχέδια έχουν φέρει θετικά αποτελέσματα μέχρι τώρα και πρέπει να πολλαπλασιαστούν στο μέλλον.

Θύματα γυναίκες και παιδιά από το εμπόριο λευκής σαρκός

¶λλο ένα πρόβλημα είναι η εμπορία γυναικών προς πορνεία. Στο Βιετνάμ θύματα των εγκλημάτων της ανθρώπινης εμπορίας είναι κατά κύριο λόγω γυναίκες και παιδιά ηλικίας 18- 35. Τα οποία είναι χαμηλής μόρφωσης και κάτοικοι αγροτικών περιοχών. Αναζητούν αλλαγές στο οικονομικό και πολιτικό γίγνεσθαι, ενώ έχουν έλλειψη πληροφοριών, γνώσεων και κατανόησης. Συνεπώς εύκολα εξαπατώνται από κύκλους ανθρώπινης εμπορίας και σαφώς μοιραία πολλές από αυτές που παρασύρονται είναι γυναίκες. Εφόσον πολλές χώρες αναφέρονται σε αυτό η ανθρώπινη εμπορία είναι μια σύγχρονη μορφή σκλαβιάς και ένας νέος τύπος παγκοσμίου εμπορίου σκλάβων. Προκαλεί σημαντικά πλήγματα στα θύματα και γενικότερα σε όλη τη γενεά και τα τελευταία χρόνια πολλές Βιετναμέζες έχουν εμπορευθεί προς την Κίνα, την Ταυλάνδη και άλλες χώρες και μόνο ένα μικρό ποσοστό από αυτές μπόρεσε να επιστρέψει στο σπίτι αργότερα. Σήμερα η Βιετναμέζικη κυβέρνηση εφαρμόζει πολλά προληπτικά μέτρα για να επιλύσει αυτό το πρόβλημα όπως το να παρέχει στις νεαρές γυναίκες ικανότητες επιβίωσης, επαγγελματική εκπαίδευση και αρχκή οικονομική υποστήριξη για την οικονομική τους ανάπτυξη. Τον φετινό Ιανουάριο , η κυβέρνηση εξέδωσε μία ρύθμιση στην προσπάθεια για καθοδήγηση των θυμάτων του ανθρώπινου εμπορίου για την επανένταξή τους στην κοινωνία και την σταθεροποίηση των μετέπειτα ζωών τους. Η πολιτεία επίσης ενθαρρύνει τους τοπικούς και ξένους φορείς και οργανισμούς να πάρουν μέρος στην υποστήριξη των θυμάτων ώστε να αποκτήσουν φυσιολογικές ζωές.

Γάμοι με ξένους

Κοντά στο πρόβλημα της εμπορίας είναι και αυτό των εσφαλμένων γάμων μεταξύ Βιετναμέζων γυναικών και ξένων αντρών. Τα τελεύταια χρόνια πολλές Βιετναμέζες περισσότερες απο τις οποίες ειναι χαμηλής μορφώσεως και φτωχές προσπάθησαν να παντρευτούν Ταϊβανέζους και Κορεάτες για καλύτερη ζωή.
Αντίθετα αυτό οδήγησε στην εξαπάτησή τους και την εκμετάλλευσή τους για την σύνταξη ενός νέου είδους σκλαβιάς.Πολλές από αυτές αντιμετωπίζουν φυλετικές διακρίσεις και δεν μπορούν να προσαρμοστούν στις ξένες κοινωνίες. Προσφάτως η κυβέρνηση προσπαθεί να επιτύχει συνεργασία με τις άλλες χώρες όπως η Δημοκρατία της Κορέας για να διαφυλαχθούν τα νόμιμα δικαιώματα των Βιετναμέζων γυναικών σε μη εγχώριους γάμους. Μερικές γραμμές επικοινωνίας θα εγκαθιδρυθούν για να παρέχουν τις απαραίτητες πληροφορίες και τη βοήθεια στις γυναίκες οι οποίες αναζητούν ξένους συζύγους ώστε να ελαχιστοποιήσουν τα αρνητικά αντίκτυπα.
Ο ρόλος και η θέση των Βιετναμέζων γυναικών στην κοινωνία έχει αλλάξει αρκετά τις τελευταίες δεκαετίες.
Από μια πολύ χαμηλή θέση πριν την εθνική ανεξαρτησία, οι Βιετναμέζες είχαν εξασφαλίσει ένα νέο και σημαντικό ρόλο από όλες τις απόψεις στη σύγχρονη ζωή.
Παρέχουν κρίσιμη συνεισφορά στην ανάπτυξη της χώρας όπως επιβεβαίωσε και ο πρόεδρος Χο Τσι Μινχ λέγοντας: "Με τις εγκάρδιες προσπάθειές τους, οι γυναίκες μας μικρές και μεγάλες, έχουν δομήσει και υφάνει τη χώρα του Βιετνάμ ακόμη πιο όμορφη". Το Βιετνάμ συνεργάζεται σήμερα με άλλες χώρες σε όλο τον κόσμο προκειμένου να δώσει στις γυναίκες τη δυνατότητα να έχουν καλύτερη ποιότητα ζωής.

*Η Pham Bich Huyen είναι καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο του Hanoi τμήμα τέχνης και πολιτισμού


«Μυθολογία και πραγματικότητα:
Γυναίκες και Επαγγελματίες Ηγέτιδες στον 21ο αιώνα»

Από την Suzanne D. Patrick*

Απόδοση Γεώργιος Τσώλης

Εντιμότατοι καλεσμένοι, μέλη του Ωνασείου Ιδρύματος,

Κυρίες και κύριοι,

Είναι τιμή μου να βρίσκομαι εδώ, υποχρεωμένη από την γενναία προσφορά του Ωνασείου Ιδρύματος να συμμετέχω σ’ αυτή την πολύ ενδιαφέρουσα διάσκεψη με ένα τόσο διαχρονικό θέμα.

Αυτή η περιοχή είναι ιδιαιτέρως γνωστή για προφητείες και προγνωστικά, και βεβαίως, το έργο της ζωής μου είχε σαν βάση την ικανότητα για επακριβή πρόβλεψη μελλοντικών τάσεων: αν και, όπως ένας αναλυτής της Γουώλ Στρητ προβλέπει τα κέρδη των εταιρειών, όπως ένας αξιωματικός του στρατού προφητεύει το είδος τους και τις εξελίξεις άλλων χωρών, ή ακόμα και ένας κυβερνήτης σχεδιάζει το μέλλον της αμυντικής βιομηχανίας. Αλλά οι παρατηρήσεις μου σήμερα θα είναι λιγότερο προφητικές και περισσότερο απάνθισμα των ιδεών για τις οποίες ο Ηρόδοτος μας είναι γνωστός. Παρατηρήσεις οι οποίες επέρχονται όταν κάποιος τολμά να αναρωτηθεί «γιατί».

Ζούμε σε πολύ ενδιαφέροντες καιρούς όσον αφορά το ρόλο των γυναικών στον κόσμο. Οι πρώτες αναφορές σε γυναίκες-ηγέτες ήταν δυναστικές. Κατ’ αρχήν ήταν οι πρώτες βασίλισσες της Αιγύπτου, όπως η Ku-baba, που κυβέρνησε την πόλη της Ουρ στη Μεσοποταμία γύρω στο 2.500 π.Χ.

Γυναίκες ηγετικές μορφές στην ιστορία

Οι πρώτες εκλεγμένες γυναίκες σαν κυβερνήτες κράτους ή σαν αρχηγοί κομμάτων διαλέχτηκαν συχνά γιατί είχαν πετυχημένους πατέρες ή συζύγους σ’ αυτά τα πόστα. Indira Gandhi, Benazir Bhutto, και Corazon Aquino έγιναν αρχηγοί κράτους σαν αποτέλεσμα οικογενειακής παράδοσης. Αλλά σήμερα, πολλές γυναίκες αρχηγοί κρατών είναι τα πρώτα μέλη των οικογενειών τους, που πήραν ποτέ υψηλές πολιτικές θέσεις. Η Margaret Thatcher είναι αναμφίβολα η εν ζωή νονά όλων αυτών των ηγέτιδων.

18 έθνη στον κόσμο έχουν τώρα γυναίκες Προέδρους από την Γερμανία έως την Τζαμάϊκα.
22 έθνη έχουν γυναίκες ως Υπουργούς Εξωτερικών, συμπεριλαμβανομένου του δικού σας και του δικού μου.

Κάποιες από αυτές μπήκαν σ’ αυτά τα πόστα διαμέσου των συζύγων και των πατέρων τους, όπως στις περιπτώσεις της δικής σας Ντόρας Μπακογιάννη, της Tzipi Livni του Ισραήλ ή της Sahana Pradhan του Νεπάλ των οποίων οι πατέρες και οι σύζυγοι ήταν σπουδαίοι αρχηγοί κομμάτων.
9 έθνη έχουν Υπουργούς Αμύνης οι οποίες είναι γυναίκες.
Το Εκουαδόρ και το Μαλάουι έχουν γυναίκες και τα δύο σαν Υπουργούς Εξωτερικών και ¶μυνας, και η Τζαμάϊκα έχει τη διαφορετικότητα μιας βασίλισσας, μιας γυναίκας Πρωθυπουργού, μιας γυναίκας Υπουργού Εξωτερικών και μιας γυναίκας Υπουργού ¶μυνας. Η προοπτική της ηγεσίας όλων των κρατών σ’ αυτά τα καίρια πόστα από γυναίκες είναι ενθαρρυντική, αλλά όχι υπερβολική. Λιγότερο από 5 τοις εκατό όλων των εθνών έχουν γυναίκες ως Υπουργούς άμυνας, πάνω από 11 τοις εκατό έχουν γυναίκες ως Υπουργούς Εξωτερικών, και μόλις πάνω από 9 τοις εκατό έχουν γυναίκες ως Πρωθυπουργούς.

Γυναίκες σε σημαίνουσες θέσεις

Παρατηρώντας τον κόσμο της δημοσιότητας, διαπιστώνουμε ότι υπάρχουν γυναίκες ως Πρόεδροι αρκετών Αμερικανικών και Διεθνών εταιρειών. Γνωστά ονόματα οίκων όπως eBay, Yahoo και Xerox είναι ανάμεσα στις εταιρείες, οι οποίες διευθύνονται από γυναίκες.

Γυναίκες διευθύνουν πολλά από τα εμπορικά κομμάτια των αερογραμμών της Boeing και μία είναι υπεύθυνη όλων των εμπορικών προγραμμάτων αεροσκαφών, Caroline Corvi. Μια καινούργια εταιρεία καταγραφής αμυντικών αποθεμάτων, i Robot, ιδρύθηκε και προεδρεύεται από γυναίκα, την Helen Greiner.

Στην πραγματικότητα, κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής μου σταδιοδρομίας, τα πλεονεκτήματα των γυναικών στην πολιτική και εταιρική ζωή έχουν δώσει στις γυναίκες νέες αυξανόμενες ευκαιρίες για ασυνήθιστες ηγετικές προκλήσεις. Πολλές από αυτές τις γυναίκες ηγέτες στην πολιτική και το εμπόριο είναι μόλις σαράντα και έχουν δισεκατομμύρια δολάρια εισόδημα και τις μοίρες εκατομμυρίων πολιτών υπ’ ευθύνη τους.

 

Υπάρχουν περισσότερες από μερικές Αντιγόνες
στις περισσότερες γυναίκες ηγέτες.
Η Αντιγόνη μας έμαθε πολύ καλά
να μην περιμένουμε
οι γυναίκες να υποστηρίζουν
την πίστη στα πρόσωπα
πάνω από την πίστη στις αρχές.

 

Ιδιαίτερο γνώρισμα του φύλου;

Κατά τη διάρκεια αυτής της αξιοσημείωτης προόδου από τις επαγγελματίες ηρωΐδες μας, θα ήθελα να ξοδέψω λίγο χρόνο σήμερα μαζί σας εξερευνώντας τρία θέματα τα οποία έχουν σχέση με την κοινωνική τάξη και την άρτια διακυβέρνηση.
Πρώτον, αν και το ηγετικό στυλ των γυναικών είναι ιδιαίτερο γνώρισμα του φύλου τους ή περισσότερο ένα παράγωγο της ιδιαίτερης ηγετικής τους θέσης. Μετά θα μοιραστώ μαζί σας πράγματα που έμαθα προσωπικά από διάφορους στίβους της επαγγελματικής μου σταδιοδρομίας εδώ και 30 χρόνια. Τέλος, θα ήθελα να κλείσω με μια συμβουλή μου στις νέες γυναίκες σήμερα που νομίζουν ότι έχουν την ικανότητα να ηγηθούν του εμπορίου ή της κυβέρνησης στην παγκοσμιοποίησή του 21ου αιώνα. Και σπεύδω να προσθέσω: οι δικές μου απόψεις είναι εμπειρίες μιας Αμερικανίδας γυναίκας περισσότερο οικείας με τα ηγετικά πρότυπα άλλων Αμερικανίδων γυναικών, μολονότι, είναι από διεθνείς και τυπικά ανδροκρατούμενους κόσμους της άμυνας και της οικονομίας.

Ας γυρίσουμε λοιπόν στο θέμα του ηγετικού προτύπου ανάμεσα στις γυναίκες. Ένα πράγμα είναι βέβαιο: Υπάρχουν περισσότερες από μερικές Αντιγόνες στις περισσότερες γυναίκες ηγέτες. Η Αντιγόνη μας έμαθε πολύ καλά να μην περιμένουμε γυναίκες να υποστηρίζουν την πίστη στα πρόσωπα πάνω από την πίστη στις αρχές. Ακόμη οι γυναίκες που ενεργούν από την πίστη στις αρχές παρά από πίστη στα πρόσωπα δεν παύουν ποτέ να μας εκπλήττουν. Πολλοί Αμερικανοί εμπιστεύονται το ίδιο τη φαινομενική πίστη της Γερουσιαστού Χίλαρι Κλίντον στο πρόσωπο του άνδρα της, όπως και την πίστη της Υπουργού Εξωτερικών Κοντολίζα Ράις στον Πρόεδρό της. Ενώ τέτοια παραδείγματα πίστης, πιστεύεται ότι ταιριάζουν σε άτομα που βρίσκονται υπό αμφισβήτηση, θεωρώ ότι και οι δύο, η Γερουσιαστής Χίλαρι Κλίντον και η Υπουργός Ράις εξελέγησαν με βάση την πίστη τους στις αρχές και την κυβέρνηση. Θα είχε άραγε ενεργήσει διαφορετικά η Χίλαρι Κλίντον, αν ήξερε ότι θα μπορούσε να διακινδυνεύσει τη φήμη της χώρας της και του γραφείου του Προέδρου όπως η Κοντολίζα Ράις σήμερα;

Για τις ενέργειες με βάση τα ιδανικά και τις αρχές ακόμα και αντίθετα με την εξουσία, η Αντιγόνη είναι μία, από τις πιο γνωστές ηρωΐδες που δίνει έμφαση στη διόρθωση των λαθών. Στο σκάνδαλο Enron στις Ηνωμένες Πολιτείες, ήταν μία γυναίκα λογίστρια η οποία παρείχε μερικά από τα πιο καταστροφικά, για τον Πρόεδρο της εταιρείας, στοιχεία. Σημαντικός αριθμός γυναικών επαγγελματιών της Γουόλ Στρητ έχουν μηνύσει τις εταιρείες τους για διακρίσεις, γενικώς εις βάρος του επαγγέλματός τους: για άλλη μία φορά στο όνομα των αρχών.

Εμείς οι γυναίκες ηγέτες συχνά κατηγορούμαστε για την έλλειψη ευέλικτου εφοδιασμού του βιομηχανικού και κυβερνητικού μηχανισμού στο να κινείται ομαλά. Η Αντιγόνη ξανά: υπάρχει σπανίως κάτι ευφυές και ευλύγιστο όσον αφορά την πίστη των γυναικών στις αρχές. Το μητρικό ένστικτο των γυναικών θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι περισσότερο πιστό στα πρόσωπα παρά στις αρχές, αλλά είναι η πίστη στον αρχηγό της κυβέρνησης ή στη θέση αυτή η οποία ενώνει όλα αυτά τα παραδείγματα. Όπως μπορείτε να φανταστείτε, και εσείς που κατέχετε αυτές τις ηγετικές θέσεις ξέρετε: το να είμαστε κόρες της Αντιγόνης δεν αρκεί πάντα για να παραμείνουμε γυναίκες έμπιστες, δημοφιλείς και κατανοήσιμοι ως ηγέτες.

Το προφίλ της γυναίκας-ηγέτιδας, είτε στο πολιτικό είτε τον επιχειρηματικό τομέα διακρίνεται από την ύπαρξη στερεοτύπων. Η ανάκτηση της αυτοπεποίθησης συνδέεται με τη διαρκή και βαθιά γνώση του αντικειμένου. Παράλληλα όμως η ευγένεια, η ειλικρίνεια καθώς και η συστηματοποιημένη ενασχόληση με διαφοροποιημένα ενδιαφέροντα είναι επίσης σημαντικοί παράγοντες αξιοποίησης των ικανοτήτων του ατόμου.

 

Η συμβουλή μου για τις νέες γυναίκες σε ηγετικούς ρόλους είναι:

Σπουδάστε σκληρά ώστε να έχετε γνώσεις για την ζωή!

 

*τ. Αναπληρώτρια Υφυπουργός ¶μυνας των Η.Π.Α.

sdk